ANALECTA THEOLOGICA

Σειρά Βιβλίων Καθολικής Θεολογίας

5

Επιμέλεια – A Cura di

IOANNIS ASIMAKIS

Donorum commutatio

Τιμητικός Τόμος για τα 70^α γενέθλια του

Αρχιεπισκόπου Ιωάννη Σπιτέρη

Studi in onore dell’arcivescovo Ioannis Spiteris OFM _Cap.

per il suo 70mo genetliaco

Θεσσαλονίκη

Thessaloniki

2010

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Η ωραία παράδοση του ακαδημαϊκού χώρου να προσφέρεται στον καθηγητή ο οποίος συμπληρώνει τα εβδομηκοστά του γενέθλια ένας χαριστήριος τόμος με μελέτες συναδέλφων, πραγματοποιείται για πρώτη φορά στη χώρα μας για έναν Έλληνα καθολικό θεολόγο.

Στην περίπτωση του Σεβασμιοτάτου Ιωάννη Σπιτέρη η ευρύτητα των ενασχολήσεών του μας επέτρεψε να ενεργοποιήσουμε έναν πλούσιας προέλευσης κύκλο καθηγητών, κυρίως από τον ακαδημαϊκό κόσμο της Ρώμης και τη Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης.

Ο παρών τιμητικός τόμος περιλαμβάνει σε τέσσερις θεματικές ενότητες 43 μελέτες, 14 Ελλήνων και 29 αλλοδαπών καθηγητών και ιεραρχών από 7 διαφορετικές χώρες. Είναι αιτία χαράς το ότι ανταποκρίθηκαν τόσο καθολικοί όσο και ορθόδοξοι επιστήμονες αναγνωρίζοντας τη σημασία του έργου προσέγγισης και καταλλαγής οι οποίες διαπνέουν τη σκέψη του Αρχιεπισκόπου Κερκύρας Ιωάννη.

Όπως είθισται, ο τόμος περιλαμβάνει μια σύντομη εισαγωγή στη θεματολογία του έργου του καθηγητή Σπιτέρη, ένα βιογραφικό σημείωμα, την εργογραφία του και κατάλογο των μαθημάτων που δίδαξε στη Ρώμη και στη Βενετία.

Κατά την προεργασία αυτής της εκδοτικής προσπάθειας συνέβαλαν με διάφορους τρόπους οι σεβαστοί πατέρες Καπουκίνοι Nilo Trevisanato και Luca Bianchi στους οποίους οφείλονται ευχαριστίες πολλές.

Ανάμεσα στους συμμετέχοντες στον παρόντα τόμο θέλουμε τέλος να θυμηθούμε ιδιαίτερα δυο διαπρεπείς μελετητές ιερομόναχους οι οποίοι εκδήμησαν ενόσω προετοιμαζόταν η έκδοση. Πρόκειται για τον γεραρό Ιησουΐτη Καρδ. Tomáš Špidlík ο οποίος πέρασε σε καλύτερη ζωή στις 16 Απριλίου σε ηλικία 90 ετών και τον Καπουκίνο Επίσκοπο Luigi Padovese, Αποστολικό Βικάριο Ανατολίας, ο οποίος δολοφονήθηκε αποτρόπαια στις 3 Ιουνίου. Αξιοποίησαν τα τάλαντα με τα οποία τους προίκισε ο Θεός και ευχόμαστε γι’ αυτούς τα λόγια του Ιησού: «Εύγε, καλέ και πιστέ δούλε … Έλα στη χαρά του κυρίου σου» (Μτ 25, 21).

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ | INDICE

Παρουσίαση ..................................................................................................7

Presentazione ………………………………………………………….........8

Βιογραφικό σημείωμα |Nota biografica …………………………..........9

Βιβλιογραφία| Bibliografia ………………………………………….... 11

Elenco dei corsi universitari tenuti da prof. Spiteris ........................... 25

Κατάλογος συμβαλλόντων | Elenco dei contributori …………...... 27

Εισαγωγή ................................................................................................... 31

Introduzione …………………………………………………………...... 41

Βιβλικές μελέτες – αρχέγονος χριστιανισμός

Studi biblici-cristianesimo primitivo

† Card. Tomáš Špidlík, Come superare l’ellenizzazione nociva del

cristianesimo? Un’obiezione o un’accusa? .................................................... 49

† Luigi Padovese, Da Gesù a Paolo: novità nella continuità....................... 59

Enrico Dal Covolo, Le catacombe: luogo di santità. Uno sguardo

complessivo ai santi delle Catacombe di san Callisto e alla loro attualità....... 75

Prosper Grech, L’ ispirazione biblica come saggezza.................................. 85

Vittorino Grossi, Paolo e Agostino, Ad Romanos c.9. Il cristiano e

la grazia del mondo: alle radici del dialogo ecumenico.................................... 91

Michele Mazzeo, Ministri del vangelo nel primo scritto cristiano (1Ts 2,1-12) ................. 111

Romano Penna, Il discorso sul pane di vita in Gv 6................................... 133

Σωτήριος Μαυροφίδης, ΙΩΒ, κεφ. 28: το εγκώμιο της ανέφικτης σοφίας................ 141

Οικουμενική και φραγκισκανή πνευματικότητα και ιστορία

Spiritualità e storia ecumenica e francescana

Alvaro Cacciotti, La vita perfetta e il tema del ‘’fallimento’’.

Annotazioni intorno alla vita spirituale del cristiano...................................... 155

Bruno Forte, Comunione ecclesiale, conciliarità e autorità nel dialogo

cattolico-ortodosso............................................................................................ 173

William Henn, The Petrine Ministry: Some Reflections Emerging

in Response to Pope John Paul II’s Ut unum sint (1995) ……………….. 191

Fernando Rodríguez Garrapucho, “Unidad y misión” en la

Constitución Lumen gentium y en el Decreto Ad gentes…………………... 211

Giovanni Iammarrone, La città di Assisi e lo «spirito di Assisi» nella

visione di Giovanni-Paolo II…........................................................................ 225

Kurt Koch, Gemeinsam dem Evangelium dienen. Ekklesiologische

Perspektiven des Ordenslebens in der Sendung der Kirche……………....... 237

James Puglisi, 1Peace and Penance between the Middle Ages and the Modern Age… 263

Μαρκοσ Φωσκολοσ, Ο φραγκισκανισμός στην Τήνο. Η πολυμορφική

παρουσία του στην τοπική Εκκλησία και προτάσεις για μελλοντική

έρευνα............................................................................................................. 275

Πατερικές, βυζαντινές και ιστορικές μελέτες

Studi patristici, bizantini e storici

Luca Bianchi, Divinizzazione ed eucaristia: Palamas e Cabasilas a confronto. 303

Gerardo Cioffari, I Domenicani e l’ortodossia greca nella storia............. 315

Constantinos Charalampidis, Le raffigurazioni di San Nicola nell’

iconografia bizantina....................................................................................... 337

Theresia Hainthaler, The role of the Bishop of Rome in the communio

of the Church after Constantine till Gregory the Great -A short survey…… 351

Fotios Ioannidis, La conversione negli scritti di Tertulliano..................... 371

Maria Melli, Alcuni appunti sulla struttura dell’anima secondo Massimo

il Confessore............................................................................................ 391

Telesphora Pavlou, Il fulcro del pensiero filosofico-psicologico e

teologico-pneumatico del Padre dell’esicasmo, San Diadoco, Vescovo di

Foticea: La reminiscenza - mnême Theou........................................................ 401

Domenico Scaramuzzi, Origene e il suo silenzio sul Silenzio.................. 435

Anthony-Emil Tachiaos, I Santi Costantino-Cirillo e Metodio come

collegamento fra il mondo greco e Roma......................................................... 449

Χρήστος Αραμπατζής, Η ερμηνεία της πατερικής γραμματείας

τον 14^ο και τον 15^ο αιώνα. Η αυθεντία και το κύρος του αγίου Ιωάννη Δαμασκηνού.... 457

Ορθόδοξη και Καθολική Συστηματική Θεολογία-Κοινωνική Διδασκαλία

Teologia sistematica ortodossa e cattolica-Dottrina sociale

Angelo Amato, Europa, terra di missione? .............................................. 469

Giancarlo Bruni, Dialogo Chiesa ortodossa-Chiese orientali ortodosse.

Dire Theotokos è proclamare il mistero di Cristo............................................. 485

Piero Coda, “Contemplari et contemplata aliis tradere”. La lezione di

Tommaso d’Aquino .......................................................................................... 531

Nicholas Loudovikos, An Aquinas for the Future ……………………. 543

Paolo Martinelli, La relazione tra consigli evangelici e presbiterato.

Alcune note teologiche nella prospettiva della teologia degli stati di vita....... 565

Gianluigi Pasquale, Le due città, l’una frammista all’altra, e la loro

comunione nella santità................................................................................... 587

Salvatore Perrella, immacolata e assunta: tra protologia ed escatologia.

Un contributo per una teologia condivisa ....................................................... 619

Basilio Petrà, Basilio Antoniadis (1851-1932). Una breve introduzione

alla vita e al pensiero morale............................................................................ 641

Placido Sgroi, La vita è il dono più precioso. Una introduzione alla

bioetica di mon. Pompeo Piva.......................................................................... 659

Robert Taft, Maria a Natale........................................................................ 677

Lubomir Zak, Impulsi del Concilio Vaticano II al rinnovamento della teologia.

Breve analisi alla luce del dialogo con l’Ortodossia........................................ 687

Ιωάννης Ασημάκης, Η θεολογία ως πίστη σκεπτόμενη στην καθολική παράδοση........ 709

Πετροσ Βασιλειαδησ, Ο ιερός Αυγουστίνος ως ερμηνευτής του αποστόλου

Παύλου και το πρόβλημα της ανθρώπινης σεξουαλικότητας ............... 733

Ευαγγελοσ Θεοδωρου, Κεντρικοὶ ἄξονες τῆς Θεολογίας τοῦ Πάπα

Βενεδίκτου ΙΣΤ’............................................................................................ 765

Χρυσόστομος Σαββάτος, Οἱ ἐκκλησιολογικές προϋποθέσεις συμμετοχῆς

τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας στήν «Οἰκουμενική Κίνηση» καί στούς

Διμερεῖς Θεολογικούς Διαλόγους................................................ 777

Στελιοσ Τσομπανιδησ, Η κοινωνική Εγκύκλιος Caritas in veritate

(«Αγάπη εν αληθεία»). Σχόλια από ορθόδοξη και οικουμενική σκοπιά. 781

Παναγιώτης Υφαντής, Αυτοσυνειδησία και δέσμευση μαρτυρίας.

Παραδοχές και κριτικές επισημάνσεις γύρω από την ορθόδοξη

κατανόηση της αποστολικότητας της Εκκλησίας................................. 799