Analecta Theologica

[ ΗΟΜΕ ]
826 σελ. ISBN 978-960-99555-8-4 *ΔΙΑΘΕΣΗ ΕΚΔΟΣΕΩΝ* Θεσσαλονίκη Εκδόσεις Αποστολικού Βικαριάτου Τ.Θ. 50808 540 14 Θεσσαλονίκη Τηλ.-Fax (2310) 835780 E-mail: ioas17@otenet.gr	ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Η εκ νέου νεοελληνική απόδοση των κειμένων της Β’ Βατικανής Οικουμενικής Συνόδου, βασίστηκε στις επίσημες εκδόσεις στην γαλλική και στην ιταλική γλώσσα καθώς και στη δεύτερη ελληνική τους μετάφραση από τους ππ. Αθανάσιο Αρμάο, Ευτύχιο Ρούσσο, Στέφανο Μαραγκό, Πολύκαρπο Ξανθάκη, Αντώνιο Βακόνδιο και Μιχαήλ Πρίντεζη της Ελληνικής Καθολικής Εξαρχίας που εκδόθηκε σε τομίδια από το Γραφείο Καλού Τύπου. Τα βιβλικά κείμενα είναι σύμφωνα με την νεοελληνική απόδοση για λειτουργική χρήση από την Καθολική Εκκλησία της χώρας μας, του 1998, και την έκδοση της Καινής Διαθήκης του 2010 για την Καθολική Εκκλησία στην Ελλάδα της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρείας. Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει σε έναν τόμο όλα τα συνοδικά κείμενα και, για πρώτη φορά στα ελληνικά, τα ιδιόβουλα και της παρεμβάσεις στην ολομέλεια της συνοδικής ομήγυρης των Ποντιφικών Ιωάννη ΚΓ’ και Παύλου Στ’. Στο τέλος κάθε εισαγωγής συνοδικού κειμένου, παρατίθεται μια επιλογή της ελληνικής βιβλιογραφίας, συναφή με την ιστορία και τη θεματολογία του κειμένου. Η φιλολογική επιμέλεια έγινε από τον π. Λέοντα Κισκίνη, Ηγούμενου του Αβαείου των Βενεδικτίνων Ελαιωνιτών στο Seregno (Μιλάνο). Τις εισαγωγές επιμελήθηκε ο π. Ιωάννης Ασημάκης, δρ. Θεολογίας. Πριν την γενική εισαγωγή, ο μελετητής θα βρει τις συντμήσεις και τις βραχυγραφίες που παρατίθενται στις παραπομπές, ενώ, στο τέλος του βιβλίου, πριν από τα περιεχόμενα, υπάρχει ένα χρηστικό θεματικό ευρετήριο της διδασκαλίας της Συνόδου.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Παρουσίαση 3 Συντμήσεις- Βραχυγραφίες 4 Γενική εισαγωγή 5 Αποστολική Διάταξη για την προκήρυξη της Β’ Βατικανής Συνόδου (25 Δεκεμβρίου 1961) 27 Αποστολική Επιστολή καθορισμού ημερομηνίας έναρξης της Συνόδου (2 Φεβρουαρίου 1962) 35 Ραδιοφωνικό μήνυμα στους καθολικούς όλου του κόσμου ένα μήνα πριν την έναρξη της Συνόδου (11 Σεπτεμβρίου 1962) 37 Ομιλία του Πάπα Ιωάννη ΚΓ’ στην επίσημη έναρξη της Συνόδου (11 Οκτωβρίου 1962) 45 Μήνυμα των συνοδικών Πατέρων σε όλους τους ανθρώπους, με τη συγκατάθεση του Ρωμαίου Ποντίφικα (20 Οκτωβρίου 1962) 56 Ομιλία του Πάπα Ιωάννη ΚΓ’ κατά την 36^η Ολομέλεια της 1^ης περιόδου (7 Δεκεμβρίου 1962) 60 Ομιλία του Πάπα Ιωάννη ΚΓ’ στην λήξη της 1^ης περιόδου (8 Δεκεμβρίου 1962) 62 Ομιλία του Πάπα Παύλου Στ’ στην έναρξη της 2^ης περιόδου (29 Σεπτεμβρίου 1963) 69 Ομιλία του Πάπα Παύλου Στ’ στην λήξη της 2^ης περιόδου (4 Δεκεμβρίου 1963) 88 Ομιλία του Πάπα Παύλου Στ’ στην έναρξη της 3^ης περιόδου (14 Σεπτεμβρίου 1964) 98 Ομιλία του Πάπα Παύλου Στ’ στην 116 Ολομέλεια (6 Νοεμβρίου 1964) 110 Ομιλία του Πάπα Παύλου Στ’ στην λήξη της 3^ης περιόδου (21 Νοεμβρίου 1964) 112 Ομιλία του Πάπα Παύλου Στ’ στην έναρξη της 4^ης περιόδου (14 Σεπτεμβρίου 1965) 124 Ομιλία του Πάπα Παύλου Στ’ στην 142^η Ολομέλεια (5 Οκτωβρίου 1965) 135 Ομιλία του Πάπα Παύλου Στ’ στην 7^η Συνεδρίαση της Συνόδου (28 Οκτωβρίου 1965) 139 Ομιλία του Πάπα Παύλου Στ’ στην 8^η Συνεδρίαση της Συνόδου (18 Νοεμβρίου 1965) 143 Ομιλία του Πάπα Παύλου Στ’ στην 9^η Συνεδρίαση της Συνόδου (7 Δεκεμβρίου 1965) 150 Ομιλία του Πάπα Παύλου Στ’ στην επίσημη λήξης της Συνόδου (8 Δεκεμβρίου 1965) 159 Αποστολική Επιστολή λήξης της Οικουμενικής Συνόδου (8 Δεκεμβρίου 1965) 163 ΔΙΑΤΑΞΗ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΙΑ ΛΑΤΡΕΙΑ Η Αγία και Ιερή Σύνοδος Εισαγωγή 165 Προοίμιο 171 Η θεία Λατρεία στο μυστήριο της Εκκλησίας 171 Θεία Λατρεία και λειτουργικοί ρυθμοί 172 Εκτίμηση για τους αναγνωρισμένους λειτουργικούς ρυθμούς 172 Κεφάλαιο Πρώτο Γενικές αρχές για τη μεταρρύθμιση και την προαγωγή της θείας Λατρείας Α. Η φύση της θείας Λατρείας και η σπουδαιότητα της μέσα στη ζωή της Εκκλησίας 172 Η θεία Λατρεία πραγματώνει το έργο της σωτηρίας, το καθαυτό έργο της Εκκλησίας 173 Ο Χριστός είναι παρών στην θεία Λατρεία 174 Η επίγεια και η επουράνια λατρεία 175 Η λατρεία δεν εξαντλεί τη δράση της Εκκλησίας 176 Η λατρεία είναι η κορύφωση και η πηγή της δράσης της Εκκλησίας176 Αναγκαιότητα της προσωπικής προδιάθεσης 177 Λατρεία κα προσωπική προσευχή 177 Λατρεία και πράξεις ευλαβείας 177 Β. Αναγκαιότητα της προαγωγής της λειτουργικής παιδείας και της ενεργούς συμμετοχής 178 Οι διδάσκαλοι της λειτουργικής 178 Η διδασκαλία της λειτουργικής 179 Λειτουργική κατάρτιση των κληρικών 179 Βοήθεια στους ιερείς 179 Λειτουργική κατάρτιση των πιστών 179 Λατρεία και οπτικοακουστικά μέσα 180 Γ. Η μεταρρύθμιση της θείας Λατρείας 180 α. Γενικές αρχές 180 Η ρύθμιση της θείας Λατρείας είναι αρμοδιότητα της Ιεραρχίας 180 Υγιής παράδοση και νόμιμη πρόοδος 181 Αγία Γραφή και λατρεία 181 Αναθεώρηση των λειτουργικών βιβλίων 181 β) Αρχές που προέρχονται από την ιεραρχική και κοινοτική φύση της Λατρείας 182 Να προτιμάται η κοινοτική ιεροτελεστία 182 Αξιοπρέπεια της λειτουργικής ιεροτελεστίας 182 Μόρφωση στο λειτουργικό πνεύμα 182 Ενεργός συμμετοχή των πιστών 183 Λατρεία και κοινωνικές συνθήκες 183 γ) Αρχές που προέρχονται από την διδακτική και ποιμαντική φύση της Λατρείας 183 Απλότητα και ευπρέπεια των ιεροτελεστιών 184 Αγία Γραφή, κήρυγμα και λειτουργική κατήχηση 184 Λατινικά και καθομιλουμένη στη λατρεία 185 δ) Αρχές για την προσαρμογή στον χαρακτήρα και στις παραδόσεις των διαφόρων λαών 185 Σταδιακή λειτουργική προσαρμογή 186 Δ. Η λειτουργική ζωή μέσα στην εκκλησιαστική επαρχία και μέσα στην ενορία 186 Ενοριακή λειτουργική ζωή 187 Ε. Η αύξηση της λειτουργικής ποιμαντικής δράσης 187 Εθνική λειτουργική επιτροπή 188 Λειτουργική επιτροπή εκκλησιαστικής επαρχίας 188 Άλλες επιτροπές 188 Κεφάλαιο Δεύτερο Το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας Η θεία Λειτουργία και το πασχαλινό μυστήριο 188 Ενεργή συμμετοχή των πιστών στη θεία Λειτουργία 189 Αναθεώρηση του τυπικού της θείας Λειτουργίας 189 Ένας μεγαλύτερος βιβλικός πλούτος 190 Το κήρυγμα 190 Οι «δεήσεις των πιστών» 190 Καθομιλουμένη και λατινική γλώσσα στη θεία Λατρεία 190 Θεία Μετάληψη υπό τα δυο είδη 191 Ενότητα της θείας Λειτουργίας 191 Το συλλείτουργο 191 Κεφάλαιο Τρίτο Τα άλλα ιερά Μυστήρια και οι αγιαστικές πράξεις Η φύση των ιερών Μυστηρίων 192 Αναθεώρηση των μυστηριακών τύπων 193 Η γλώσσα 193 Η κατήχηση των ενηλίκων 194 Αναθεώρηση της ακολουθίας του Βαπτίσματος 194 Αναθεώρηση της ακολουθίας του Χρίσματος 195 Αναθεώρηση της ακολουθίας της μετάνοιας 195 Η χρίση των ασθενών 195 Αναθεώρηση της ακολουθίας του Μυστηρίου της Ιεροσύνης 196 Αναθεώρηση της ακολουθίας του Γάμου 196 Αναθεώρηση των αγιαστικών πράξεων 197 Η μοναχική υπόσχεση αφιέρωσης 197 Αναθεώρηση των νεκρώσιμων ακολουθιών 197 Κεφάλαιο Τέταρτο Η Ακολουθία των Ωρών Η Ακολουθία των Ωρών έργο του Χριστού και της Εκκλησίας 197 Η ποιμαντική της αξία 198 Αναθεώρηση της παραδοσιακής διάρθρωσης 199 Αρχές για την αναθεώρηση της Ακολουθίας των Ωρών 199 Η Ακολουθία των Ωρών ως πηγή ευλάβειας 199 Κατανομή των Ψαλμών 200 Αρχές για τα αναγνώσματα 200 Αναθεώρηση των ύμνων 200 Υποχρέωση της Ακολουθίας των Ωρών 200 Η κοινοτική απαγγελία της Ακολουθίας των Ωρών 201 Η συμμετοχή των πιστών στην Ακολουθία των Ωρών 202 Η γλώσσα της Ακολουθίας των Ωρών 202 Κεφάλαιο Πέμπτο Το λειτουργικό έτος Το νόημα του λειτουργικού έτους 203 Αξιοποίηση της Κυριακής 204 Αναθεώρηση του λειτουργικού έτους 204 Η Τεσσαρακοστή 205 Οι εορτές των αγίων 205 Κεφάλαιο Έκτο Η εκκλησιαστική μουσική Αξία της εκκλησιαστικής μουσικής 206 Η επίσημη θεία Λατρεία 206 Μουσική κατάρτιση 207 Γρηγοριανό και πολυφωνικό μέλος 207 Λαϊκά θρησκευτικά άσματα 208 Η εκκλησιαστική μουσική στις ιεραποστολές 208 Το εκκλησιαστικό όργανο και τα υπόλοιπα μουσικά όργανα 208 Αποστολή των συνθετών 208 Κεφάλαιο Έβδομο Η εκκλησιαστική τέχνη και τα ιερά σκεύη Αξία της εκκλησιαστικής τέχνης 209 Το καλλιτεχνικό ύφος 210 Οι ιερές εικόνες 210 Κατάρτιση των καλλιτεχνών 211 Η νομοθεσία για την εκκλησιαστική τέχνη 211 Καλλιτεχνική κατάρτιση του Κλήρου 212 Τα αρχιερατικά διαδήματα 212 Παράρτημα Δήλωση σχετικά με την μεταρρύθμιση του Ημερολογίου 212 ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΠΕΡΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ Το Φως των Εθνών Εισαγωγή 215 Κεφάλαιο Πρώτο Το μυστήριο της Εκκλησίας Η Εκκλησία είναι μυστήριο εν Χριστώ 223 Παγκόσμιο σχέδιο σωτηρίας του Θεού Πατέρα 223 Αποστολή του Υιού 224 Το Πνεύμα αγιάζει την Εκκλησία 225 Η βασιλεία του Θεού 225 Οι εικόνες της Εκκλησίας 226 Η Εκκλησία, μυστικό σώμα του Χριστού 228 Η Εκκλησία, πραγματικότητα ορατή και πνευματική 230 Κεφάλαιο Δεύτερο Ο λαός του Θεού Νέα Διαθήκη και νέος λαός 232 Η γενική ιεροσύνη των πιστών 234 Η άσκηση της γενικής ιεροσύνης στα μυστήρια 235 Το αισθητήριο της πίστης και τα χαρίσματα στον λαό του Θεού 237 Ο μοναδικός λαός του Θεού είναι παγκόσμιος 238 Οι Καθολικοί πιστοί 240 Οι μη Καθολικοί χριστιανοί και η Εκκλησία 241 Η μη χριστιανοί και η Εκκλησία 242 Ιεραποστολικός χαρακτήρας της Εκκλησίας 243 Κεφάλαιο Τρίτο Ιεραρχική διάταξη της Εκκλησίας και ειδικότερα της τάξης των Επισκόπων Προοίμιο 244 Η σύσταση των δώδεκα 245 Οι Eπίσκοποι, διάδοχοι των αποστόλων 246 Ο μυστηριακός χαρακτήρας της επισκοπικής χειροτονίας 248 Ο σύλλογος των Eπισκόπων και η κεφαλή του 249 Οι σχέσεις στο εσωτερικό του συλλόγου των επισκόπων 251 Το επισκοπικό λειτούργημα 253 Ο διδακτικός ρόλος των Eπισκόπων 254 Ο αγιαστικός ρόλος 256 Ο ρόλος διαποίμανσης 258 Οι πρεσβύτεροι και οι σχέσεις τους με τον Χριστό, με τους Eπισκόπους, με τους συναδέλφους και με τον χριστιανικό λαό 260 Οι διάκονοι 263 Κεφάλαιο Τέταρτο Οι λαϊκοί Οι λαϊκοί στην Εκκλησία 264 Φύση και αποστολή των λαϊκών 264 Η αξία των λαϊκών μέσα στον λαό του Θεού 265 Η αποστολή των λαϊκών 267 Συμμετοχή των λαϊκών στη γενική ιεροσύνη 268 Συμμετοχή των λαϊκών στο προφητικό έργο του Χριστού 268 Συμμετοχή των λαϊκών στο βασιλικό αξίωμα 270 Οι λαϊκοί και η ιεραρχία 272 Επίλογος 273 Κεφάλαιο Πέμπτο Παγκόσμια κλήση στην αγιότητα μέσα στην Εκκλησία Η αγιότητα στην Εκκλησία 274 Παγκόσμια κλήση στην αγιότητα 274 Πολύμορφη εξάσκηση της αγιότητας 276 Δρόμοι και μέσα αγιότητας 279 Κεφάλαιο Έκτο Οι μοναχοί Οι ευαγγελικές συμβουλές μέσα στην Εκκλησία 281 Φύση και σπουδαιότητα της μοναχικής ζωής 282 Η ιεραρχία και η μοναχική ζωή 283 Μεγαλείο της μοναχικής αφιέρωσης 285 Παρότρυνση στην προσκαρτερία 286 Κεφάλαιο Έβδομο Ο εσχατολογικός χαρακτήρας της Εκκλησίας στην επίγεια πορεία της και η ενότητα με την ουράνια Εκκλησία Εσχατολογική φύση της κλήσης μας 286 Η επουράνια Εκκλησία και η Εκκλησία στην επίγεια πορεία της 288 Σχέσεις της επουράνιας Εκκλησίας με την Εκκλησία που πορεύεται προσκυνηματικά πάνω στη γη 289 Ποιμαντικές διευθετήσεις της Συνόδου 291 Κεφάλαιο Όγδοο Η μακαρία αειπάρθενος Μαρία μητέρα του Θεού στο μυστήριο του Χριστού και της Εκκλησίας Ι. Προοίμιο 293 Η Παναγία και η Εκκλησία 293 Η πρόθεση της Συνόδου 294 ΙΙ. Ο ρόλος της μακαρίας Παρθένου στην οικονομά της σωτηρίας Η μητέρα του Μεσσία στην Παλαιά Διαθήκη 294 Η Παναγία στον ευαγγελισμό 295 Η Παναγία και η παιδική ηλικία του Ιησού 296 Η Παναγία και η δημόσια ζωή του Ιησού 297 Η Παναγία μετά την Ανάληψη 297 ΙΙΙ. Η μακαρία Παρθένος και η Εκκλησία Η Παναγία και ο Χριστός, μόνος μεσίτης 298 Συνέργεια στην απολύτρωση 298 Υποτακτικός ρόλος, στο έργο της σωτηρίας 299 Η Παναγία, παρθένος και μητέρα, πρότυπο της Εκκλησίας 300 Η Εκκλησία, παρθένος και μητέρα 300 Η Εκκλησία οφείλει να μιμείται την αρετή της Παναγίας 301 IV. Η ευλάβεια της μακαρίας Παρθένου μέσα στην Εκκλησία Φύση και θεμέλιο της ευλάβειας 301 Ποιμαντικές διευθετήσεις 302 V. Η Παναγία, σημείο βέβαιης ελπίδας και παρηγοριάς για το λαό του Θεού στην προσκυνηματική του πορεία Η Παναγία, σημείο του λαού του Θεού 303 Η Παναγία μεσιτεύει για την ενότητα των χριστιανών 303 Προοιμιακή επεξηγηματική διακοίνωση γα το 3^ο κεφ. της Διάταξης 305 ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΪΚΗ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ Τον Λόγο του Θεού Εισαγωγή 307 Προοίμιο 313 Κεφάλαιο Πρώτο Η θεϊκή Αποκάλυψη Φύση και αντικείμενο της θεϊκής Αποκάλυψης 313 Προετοιμασία της ευαγγελικής Αποκάλυψης 314 Ο Χριστός ολοκληρώνει την θεϊκή Αποκάλυψη 314 Αποδοχή της θεϊκής Αποκάλυψης με πίστη 315 Οι αποκεκαλυμμένες αλήθειες 315 Κεφάλαιο Δεύτερο Η μετάδοση της θεϊκής Αποκάλυψης Οι απόστολοι και οι διάδοχοί τους, ιεραπόστολοι του Ευαγγελίου 316 Η ιερή Παράδοση 317 Οι σχέσεις ανάμεσα στην Αγία Γραφή και στην Παράδοση 318 Οι σχέσεις της Παράδοσης και της Αγίας Γραφής με όλη την Εκκλησία και με το Διδακτικό Σώμα 318 Κεφάλαιο Τρίτο Η θεοπνευστία και η ερμηνεία της Αγίας Γραφής Θεοπνευστία και αλήθεια της Αγίας Γραφής 319 Πως πρέπει να ερμηνεύεται η Αγία Γραφή 320 Η «συγκατάβαση» της θεϊκής Σοφίας 321 Κεφάλαιο Τέταρτο Η Παλαιά Διαθήκη Η ιστορία της σωτηρίας στα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης 322 Σπουδαιότητα της Παλαιάς Διαθήκης για τους χριστιανούς 322 Ενότητα των δυο Διαθηκών 323 Κεφάλαιο Πέμπτο Η Καινή Διαθήκη Υπεροχή της Καινής Διαθήκης 323 Αποστολική προέλευση των Ευαγγελίων 324 Ιστορικός χαρακτήρας των Ευαγγελίων 324 Τα άλλα κείμενα της Καινής Διαθήκης 325 Κεφάλαιο Έκτο Η Αγία Γραφή στην ζωή της Εκκλησίας Σημασία της Αγίας Γραφής για την Εκκλησία 325 Η ανάγκη ενδεδειγμένων και σωστών μεταφράσεων 326 Αποστολικό καθήκον των μελετητών 326 Σπουδαιότητα της Αγίας Γραφής για την θεολογία 327 Συνίσταται η ανάγνωση της Αγίας Γραφής 327 Επίλογος 328 ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ Η χαρά και η ελπίδα Η Εκκλησία μέσα στον σύγχρονο κόσμο Εισαγωγή 331 Προοίμιο Βαθειά ένωση της Εκκλησίας με όλη την ανθρώπινη οικογένεια 337 Σε ποιους απευθύνεται η Σύνοδος 338 Στην υπηρεσία του ανθρώπου 338 Η κατάσταση του ανθρώπου μέσα στον σύγχρονο κόσμο Ελπίδες και άγχη 339 Βαθιές αλλαγές 341 Κοινωνικές αλλαγές 341 Ψυχολογικές, ηθικές και θρησκευτικές αλλαγές 342 Ανισορροπίες στο σύγχρονο κόσμο 343 Οι ολοένα και πιο διαδεδομένες φιλοδοξίες της ανθρωπότητας 344 Τα βαθύτερα ερωτήματα του ανθρώπινου γένους 345 Μέρος Πρώτο Η Εκκλησία και η κλήση του ανθρώπου Απάντηση στις εμπνεύσεις του Πνεύματος 346 Κεφάλαιο Πρώτο Η αξιοπρέπεια του ανθρώπου Ο άνθρωπος κατ’ εικόνα Θεού 347 Η αμαρτία 348 Διάρθρωση του ανθρώπου 349 Αξία της διάνοιας, της αλήθειας και η σοφία 350 Αξία της ηθικής συνείδησης 350 Το μεγαλείο της ελευθερίας 351 Το μυστήριο του θανάτου 352 Μορφές και αιτίες του αθεϊσμού 353 Η συστηματική αθεΐα 354 Η στάση της Εκκλησίας έναντι του αθεϊσμού 355 Χριστός, ο νέος άνθρωπος 357 Κεφάλαιο Δεύτερο Η κοινότητα των ανθρώπων Τι εννοεί η Σύνοδος 359 Ο κοινοτικός χαρακτήρας της ανθρώπινης κλήσης στο σχέδιο του Θεού 360 Αλληλεξάρτηση ανθρώπου και κοινωνίας 361 Η προαγωγή του κοινού καλού 362 Σεβασμός του ανθρώπου 363 Ο σεβασμός και η αγάπη για τους αντιπάλους 364 Η θεμελιώδης ισότητα όλων των ανθρώπων και η κοινωνική δικαιοσύνη 365 Χρειάζεται να υπερβληθεί η ατομικιστική ηθική 366 Ευθύνη και συμμετοχή 366 Ο ενσαρκωμένος Λόγος και η ανθρώπινη αλληλεγγύη 367 Κεφάλαιο Τρίτο Η ανθρώπινη δραστηριότητα στο σύμπαν Το πρόβλημα 369 Η αξία της ανθρώπινης δραστηριότητας 369 Κανόνες της ανθρώπινης δραστηριότητας 370 Η νόμιμη αυτονομία των γήινων πραγμάτων 371 Η ανθρώπινη δραστηριότητα διεφθαρμένη από την αμαρτία 372 Η ανθρώπινη δραστηριότητα εξυψωμένη στην τελειότητα στο πασχαλινό μυστήριο 373 Νέα γη και νέος ουρανός 375 Κεφάλαιο Τέταρτο Η αποστολή της Εκκλησίας μέσα στον σύγχρονο κόσμο Σχέση αμοιβαιότητας ανάμεσα στην Εκκλησία και στον κόσμο 376 Η βοήθεια που προτίθεται να προσφέρει η Εκκλησία στα άτομα 378 Η βοήθεια που η Εκκλησία προτίθεται να δώσει στην ανθρώπινη κοινωνία 379 Η βοήθεια που η Εκκλησία προτίθεται να δώσει στην ανθρώπινη δραστηριότητα μέσω των χριστιανών 381 Η βοήθεια που λαμβάνει η Εκκλησία από τον σύγχρονο κόσμο 384 Ο Χριστός, το Άλφα και το Ωμέγα 386 Μέρος Δεύτερο Ορισμένα από τα πιο επείγοντα προβλήματα Προοίμιο 387 Κεφάλαιο Πρώτο Η αξία του γάμου και της οικογένειας και η αξιοποίησή της Γάμος και οικογένεια στον σημερινό κόσμο 387 Αγιότητα του γάμου και της οικογένειας 388 Η συζυγική αγάπη 391 Η γονιμότητα του γάμου 392 Συμφωνία της συζυγικής αγάπης με τον σεβασμό της ζωής 394 Η προσπάθεια όλων για το καλό του γάμου και της οικογένειας 395 Κεφάλαιο Δεύτερο Η προαγωγή του πολιτισμού Εισαγωγή 397 Τμήμα Πρώτο Η κατάσταση του πολιτισμού στον σημερινό κόσμο Καινούργιοι τρόποι ζωής 398 Ο άνθρωπος δημιουργός του πολιτισμού 399 Δυσκολίες και καθήκοντα 400 Τμήμα Δεύτερο Μερικές αρχές που αφορούν την ορθή προαγωγή του πολιτισμού Πίστη και πολιτισμός 401 Οι πολλαπλές σχέσεις ανάμεσα στο Ευαγγέλιο του Χριστού και τον πολιτισμό 403 Η εναρμόνιση των διαφόρων όψεων του πολιτισμού 404 Τμήμα Τρίτο Μερικές επείγουσες υποχρεώσεις για τους χριστιανούς σχετικά με τον πολιτισμό Η αναγνώριση του δικαιώματος του καθενός στον πολιτισμό και στην πραγματοποίησή του 405 Η διαπαιδαγώγηση σε έναν ολοκληρωμένο πολιτισμό 406 Συμφωνία ανάμεσα στον ανθρώπινο πολιτισμό και την χριστιανική διδασκαλία 407 Κεφάλαιο Τρίτο Η οικονομική και κοινωνική ζωή Η οικονομική ζωή και μερικές χαρακτηριστικές σύγχρονες όψεις 409 Τμήμα Πρώτο Η οικονομική ανάπτυξη Η οικονομική ανάπτυξη στην υπηρεσία του ανθρώπου 411 Η οικονομική ανάπτυξη κάτω από τον έλεγχο του ανθρώπου 412 Τεράστιες οικονομικές-κοινωνικές ανισότητες που πρέπει να εκλείψουν 413 Τμήμα Δεύτερο Ορισμένες αρχές σχετικά με την όλη οικονομική-κοινωνική ζωή Εργασία, συνθήκες εργασίας και ελεύθερος χρόνος 414 Συμμετοχή στην επιχειρηματικότητα και στην γενική οικονομική κατεύθυνση· εργασιακές συγκρούσεις 415 Τα αγαθά της γης και ο προορισμός τους σε όλους τους ανθρώπους 417 Επενδύσεις και νόμισμα 419 Πρόσβαση στην ιδιοκτησία και ιδιωτική κατοχή αγαθών· προβλήματα διανομής των γεωργικών εκτάσεων 419 Η οικονομική-κοινωνική δραστηριότητα και η βασιλεία του Χριστού 421 Κεφάλαιο Τέταρτο Η ζωή της πολιτικής κοινότητας Η σύγχρονη δημόσια ζωή 422 Φύση και σκοπός της πολιτικής κοινότητας 423 Συνεργασία όλων στη δημόσια ζωή 425 Η πολιτική κοινότητα και η Εκκλησία 427 Κεφάλαιο Πέμπτο Η προαγωγή της ειρήνης και η κοινότητα των Εθνών Εισαγωγή 429 Η φύση της ειρήνης 430 Τμήμα Πρώτο Η ανάγκη αποφυγής του πολέμου Το καθήκον μετριασμού της βαρβαρότητας του πολέμου 431 Ο ολοκληρωτικός πόλεμος 433 Η κούρσα των εξοπλισμών 434 Η απόλυτη καταδίκη του πολέμου και η διεθνής δράση για την αποφυγή του 435 Τμήμα Δεύτερο Η οικοδόμηση της διεθνούς κοινότητας Οι αιτίες της διχόνοιας και η αντιμετώπιση τους 438 Η κοινότητα των εθνών και οι διεθνείς θεσμοί 438 Η διεθνής συνεργασία σε οικονομικό επίπεδο 439 Ορισμένοι ενδεδειγμένοι κανόνες 440 Η διεθνής συνεργασία κα η δημογραφική αύξηση 441 Το καθήκον των χριστιανών στη βοήθεια άλλων χωρών 442 Αποτελεσματική παρουσία της Εκκλησίας μέσα στην διεθνή κοινότητα 443 Η συμμετοχή των χριστιανών στους διεθνείς θεσμούς 444 Επίλογος Καθήκοντα των μεμονωμένων πιστών και των τοπικών Εκκλησιών 445 Ο διάλογος ανάμεσα σε όλους τους ανθρώπους 445 Ένας κόσμος για να οικοδομηθεί και να οδηγηθεί στον προορισμό του 447 ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Ανάμεσα στις θαυμαστές Εισαγωγή στο διάταγμα 449 Εισαγωγή Το νόημα των όρων 451 Γιατί η Σύνοδος ενδιαφέρεται γι’ αυτά τα μέσα 451 Κεφάλαιο Πρώτο Η διδασκαλία της Εκκλησίας Καθήκοντα της Εκκλησίας 452 Ο ηθικός νόμος 452 Το δικαίωμα στην ενημέρωση 453 Τέχνη και ηθική 453 Η πραγμάτευση του ηθικού κακού 454 Η κοινή γνώμη 454 Καθήκοντα των χρηστών των μέσων 454 Καθήκοντα των νέων και των γονέων 455 Καθήκοντα των δημιουργών 455 Καθήκοντα της δημόσιας αρχής 456 Κεφάλαιο Δεύτερο Η ποιμαντική δράση της Εκκλησίας Δράση των ποιμένων και των πιστών 456 Πρωτοβουλίες των Καθολικών 457 Κατάρτιση των ειδικών 458 Κατάρτιση των χρηστών των μέσων 458 Μέσα και βοηθήματα 459 Ετήσια ημέρα 459 Επιτροπή της Αγίας Έδρας 459 Αρμοδιότητες των Επισκόπων 460 Εθνικά Γραφεία 460 Διεθνείς οργανώσεις 460 Επίλογος Ποιμαντική οδηγία 461 Τελική παραίνεση 461 ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟ Η αποκατάσταση της ενότητας Εισαγωγή 463 Προοίμιο 467 Κεφάλαιο Πρώτο Αρχές της Καθολικής Εκκλησίας για τον οικουμενισμό Ενότητα και μοναδικότητα της Εκκλησίας 468 Σχέσεις των χωρισμένων αδελφών με την Καθολική Εκκλησίας 470 Ο οικουμενισμός 472 Κεφάλαιο Δεύτερο Άσκηση του οικουμενισμού Η ενότητα πρέπει να ενδιαφέρει όλους 475 Η μεταρρύθμιση της Εκκλησίας 475 Η μεταστροφή της καρδιάς 476 Η ενότητα στην προσευχή 476 Η αμοιβαία γνωριμία 477 Η οικουμενική κατάρτιση 478 Τρόποι έκφρασης και έκθεσης της διδασκαλίας της πίστης 478 Η συνεργασία με τους χωρισμένους αδελφούς 479 Κεφάλαιο Τρίτο Εκκλησίες και εκκλησιαστικές κοινότητες χωρισμένες από την Αποστολική Ρωμαϊκή Έδρα Οι διάφορες διαιρέσεις 480 Α. Ειδική θεώρηση των Ανατολικών Εκκλησιών 480 Ο χαρακτήρας και η ιστορία των Ανατολικών 480 Λειτουργική και πνευματική παράδοση των Ανατολικών 481 Κανονική τάξη των Ανατολικών 483 Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας των Ανατολικών έκθεση των μυστηρίων 483 Επίλογος 484 Β. Χωρισμένες Εκκλησίες και εκκλησιαστικές Κοινότητες στη Δύση Κατάσταση αυτών των κοινοτήτων 485 Η πίστη στον Χριστό 485 Μελέτη της Αγίας Γραφής 486 Η μυστηριακή ζωή 486 Η εν Χριστώ ζωή 487 Επίλογος 488 ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΚΑΘΟΛΙΚΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ Των Ανατολικών Εκκλησιών Εισαγωγή 491 Προοίμιο 493 Τοπικές Εκκλησίες ή λειτουργικοί ρυθμοί 493 Ποικιλία λειτουργικών ρυθμών και ενότητα 493 Οι λειτουργικοί ρυθμοί χαίρουν ίσης αξίας 494 Να μελετούνται οι διάφοροι λειτουργικοί ρυθμοί 494 Πνευματική κληρονομιά των Ανατολικών Εκκλησιών που πρέπει να διαφυλαχθεί 495 Ευεργεσίες των Ανατολικών Εκκλησιών 495 Να μην εισάγονται αυθαίρετες αλλαγές στους λειτουργικούς ρυθμούς 496 Οι Ανατολικοί Πατριάρχες 496 Οι ανατολικοί πατριάρχες 496 Τιμή και προνόμια των ανατολικών πατριαρχών 497 Ίδρυση νέων πατριαρχείων 498 Η τάξη των ιερών Μυστηρίων 499 Αποκατάσταση της αρχαίας τάξης των ιερών Μυστηρίων 499 Το Χρίσμα 499 Η κυριακάτικη θεία Λειτουργία 499 Η εξομολόγηση 500 Η μυστηριακή ιεροσύνη 500 Οι μικτοί γάμοι 500 Η θεία Λατρεία 501 Οι εορτές 501 Το Πάσχα 501 Οι εποχές του λειτουργικού χρόνου 501 Οι ιερές Ακολουθίες 502 Η λειτουργική γλώσσα 502 Σχέσεις με τους αδελφούς των χωρισμένων Εκκλησιών 502 Προαγωγή της ενότητας των χριστιανών 502 Μυστηριακή κοινωνία 503 Συμπέρασμα 504 ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΕΠΙΣΚΟΠΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ Χριστός ο Κύριος Εισαγωγή 507 Προοίμιο 509 Ο Πάπας και οι Επίσκοποι διαιωνίζουν το έργο του Χριστού 509 Κεφάλαιο Πρώτο Οι Επίσκοποι και η ανά τον κόσμο Εκκλησία Α. Η θέση των επισκόπων σε σχέση με την ανά τον κόσμο Εκκλησία Ο σύλλογος των Επισκόπων 510 Η Σύνοδος των Επισκόπων 511 Οι Επίσκοποι συμμετέχουν στην μέριμνα για όλη την Εκκλησία 511 Να θυμόμαστε τους καταδιωκόμενους Επισκόπους 512 Β. Οι Επίσκοποι και η Αγία Έδρα Οι Επίσκοποι στις εκκλησιαστικές τους επαρχίες 512 Οι οργανισμοί της Ρωμαϊκής Κούριας 513 Κεφάλαιο Δεύτερο Οι Επίσκοποι και οι τοπικές Εκκλησίες ή εκκλησιαστικές επαρχίες Α. Οι Επίσκοποι Η εκκλησιαστική επαρχία και ο Επίσκοπος 514 Το λειτούργημα του ευαγγελισμού του λαού του Θεού 515 Το λειτούργημα εξαγιασμού του λαού του Θεού 517 Το λειτούργημα καθοδήγησης του λαού του Θεού 518 Διάφορες δραστηριότητες στην αποστολική δράση 520 Οι Επίσκοποι και οι πολιτικές αρχές 521 Παραίτηση από το επισκοπικό λειτούργημα 522 Β. Οριοθέτηση των εκκλησιαστικών επαρχιών Αναθεώρηση των ορίων και αρχές που πρέπει να ακολουθηθούν 522 Γ. Οι συνεργάτες του επιχώριου επισκόπου στο ποιμαντικό λειτούργημα 1) οι βοηθοί Επίσκοποι 525 2) Κούρια και επιτροπές της Εκκλησιαστικής Επαρχίας 526 3) Ο εφημεριακός κλήρος 527 Οι Εφημέριοι 528 Οι ενορίες 530 4) Οι μοναχοί 531 Οι μοναχοί στην εκκλησιαστική επαρχία 531 Κεφάλαιο Τρίτο Συνεργασία των Επισκόπων για το κοινό καλό περισσότερων εκκλησιαστικών επαρχιών Α. Σύνοδοι και ειδικότερα οι Σύνοδοι της Ιεραρχίας Οι Σύνοδοι 534 Οι Σύνοδοι της Ιεραρχίας 534 Β. Τα όρια των εκκλησιαστικών περιφερειών και η σύστασή τους 536 Γ. Οι Επίσκοποι που έχουν διεπαρχιακά καθήκοντα 537 Οι στρατιωτικοί βικάριοι 537 Γενικό αίτημα 538 ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΑΧΙΚΗΣ ΖΩΗΣ Η τέλεια αγάπη Εισαγωγή 539 Προοίμιο 541 Ανανέωση και προσαρμογή 542 Στοιχεία κοινά σε όλες τις μορφές μοναχικής ζωής 544 Πρωτείο της πνευματικής ζωής 545 Η ενορατική ζωή 546 Η ενεργός ζωή 546 Η μοναστική και κοινοβιακή ζωή 547 Η λαϊκή μοναχική ζωή 547 Οι τρεις μοναχικές υποσχέσεις α) Η παρθενία 548 β) Η φτώχεια 549 γ) Η υπακοή 550 Η κοινοβιακή ζωή 552 Το γυναικείο άβατο 553 Το μοναχικό ένδυμα 553 Η ανανέωση και η κατάρτιση των μοναχών 553 Τα έργα των μοναχικών Ταγμάτων 554 Μοναχικά Τάγματα και μοναστήρια σε κατάπτωση 555 Η ομοσπονδία ανάμεσα στους μοναχούς 555 Η επιλογή των κλήσεων 555 Συμπέρασμα 556 ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΚΛΗΡΟΥ Η επιθυμία όλης της Εκκλησίας Εισαγωγή 557 Προοίμιο 559 Α. Κανονισμός ιερατικής κατάρτισης που πρέπει να γίνει σε κάθε χώρα 559 Β. Αναγκαιότητα να ευνοηθούν σθεναρά οι ιερατικές κλήσεις 560 Κατάρτιση στα μικρά ιεροσπουδαστήρια 562 Γ. Οργάνωση των μεγάλων Ιεροσπουδαστηρίων 563 Ποιμαντική κατάρτιση 563 Οι προϊστάμενοι 563 Διεπαρχιακά Ιεροσπουδαστήρια 565 Δ. Εμβάθυνση της πνευματικής κατάρτισης 565 Διαπαιδαγώγηση στο πνεύμα Εκκλησίας 567 Διαπαιδαγώγηση στην αγνότητα 567 Διαπαιδαγώγηση στην ανθρώπινη ωριμότητα 569 Ε. Αναθεώρηση των εκκλησιαστικών σπουδών 570 Ανθρωπιστική μόρφωση 570 Κατεύθυνση των σπουδών στο μυστήριο του Χριστού 570 Η φιλοσοφία 571 Η θεολογία 572 Οι διδακτικές μέθοδοι 574 Ανώτερες σπουδές 575 Στ. Αρχές για την καθαυτού ποιμαντική κατάρτιση 575 Ζ. Τελειοποίηση της κατάρτισης μετά την περίοδο των σπουδών 577 Επίλογος 577 ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΩΝ ΛΑΪΚΩΝ Η αποστολική δραστηριότητα Εισαγωγή 579 Προοίμιο 581 Κεφάλαιο Πρώτο Η κλήση των λαϊκών στην αποστολική δράση Η συμμετοχή των λαϊκών στην αποστολή της Εκκλησίας 582 Τα θεμέλια της αποστολικής δράσης των λαϊκών 583 Η πνευματικότητα των λαϊκών σχετικά με την αποστολική δράση 584 Κεφάλαιο Δεύτερο Οι σκοποί της αποστολικής δράσης των λαϊκών Εισαγωγή 587 Η αποστολή του ευαγγελισμού και του εξαγιασμού 588 Η χριστιανική εμψύχωση της εγκόσμιας τάξης 589 Η φιλανθρωπική δράση 591 Κεφάλαιο Τρίτο Διάφοροι τομείς αποστολικής δράσης Εισαγωγή 593 Οι εκκλησιαστικές κοινότητες 593 Η οικογένεια 594 Οι νέοι 596 Το κοινωνικό περιβάλλον 597 Ο εθνικός και ο διεθνής χώρος 599 Κεφάλαιο Τέταρτο Διάφοροι τρόποι αποστολικής δράσης Εισαγωγή 600 Σπουδαιότητα και πολυμορφία της ατομικής αποστολικής δράσης 600 Η ατομική αποστολική δράση σε ιδιαίτερες περιστάσεις 601 Σπουδαιότητα της οργανωμένης αποστολικής δράσης 602 Πολυμορφία της οργανωμένης αποστολικής δράσης 603 Η Καθολική Δράση 604 Εκτίμηση για τις οργανώσεις 605 Οι λαϊκοί που αφιερώνονται στην υπηρεσία της Εκκλησίας 605 Κεφάλαιο Πέμπτο Η τάξη που πρέπει να τηρείται στην αποστολική δράση Εισαγωγή 606 Σχέσεις με την Ιεραρχία 607 Η βοήθεια που οφείλει να δώσει ο κλήρος στην αποστολική δράση των λαϊκών 608 Ορισμένα εργαλεία για την αμοιβαία συνεργασία 609 Η συνεργασία με τους άλλους χριστιανούς και με τους μη χριστιανούς 610 Κεφάλαιο Έκτο Η κατάρτιση στην αποστολική δράση Αναγκαιότητα της κατάρτισης στην αποστολική δράση 610 Αρχές για την κατάρτιση των λαϊκών στην αποστολική δράση 611 Ποιος καταρτίζει στην αποστολική δράση 612 Προσαρμογή της κατάρτισης στους διαφόρους τύπους αποστολικής δράσης 614 Τα βοηθήματα 615 Τελική παραίνεση 616 ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ Προς τα έθνη Εισαγωγή 619 Προοίμιο 621 Κεφάλαιο Πρώτο Δογματικές αρχές Το σχέδιο του Θεού Πατέρα 622 Η αποστολή του Υιού 622 Η αποστολή του Αγίου Πνεύματος 624 Η Εκκλησία απεσταλμένη από τον Χριστό 626 Η ιεραποστολική δραστηριότητα 627 Αιτίες και αναγκαιότητα της ιεραποστολικής δραστηριότητας 630 Η ιεραποστολική δραστηριότητα μέσα στη ζωή και στην ιστορία της ανθρωπότητας 632 Εσχατολογικός χαρακτήρας της ιεραποστολικής δραστηριότητας 633 Κεφάλαιο δεύτερο Η ιεραποστολική δραστηριότητα καθαυτή Εισαγωγή 635 Άρθρο πρώτο Η χριστιανική μαρτυρία Η μαρτυρία της ζωής και ο διάλογος 635 Η παρουσία της αγάπης 636 Άρθρο δεύτερο Το κήρυγμα του Ευαγγελίου και η συγκέντρωση του Λαού του Θεού Ευαγγελισμός και μεταστροφή 638 Κατηχουμενάτο και χριστιανική μύηση 639 Άρθρο τρίτο Ο σχηματισμός της χριστιανικής κοινότητας Η χριστιανική κοινότητα 641 Ο αυτόχθον κλήρος 643 Οι κατηχητές 646 Προαγωγή της μοναχικής ζωής 647 Κεφάλαιο Τρίτο Οι τοπικές Εκκλησίες Η πρόοδος των νέων Εκκλησιών 648 Η ιεραποστολική δραστηριότητα των τοπικών Εκκλησιών 650 Η αποστολική δράση των λαϊκών 652 Επιμέρους παραδόσεις μέσα στην εκκλησιακή ενότητα 654 Κεφάλαιο Τέταρτο Οι ιεραπόστολοι Η ιεραποστολική κλήση 655 Ιεραποστολική πνευματικότητα 656 Πνευματική και ηθική κατάρτιση 657 Διδακτική και αποστολική κατάρτιση 658 Τα ιεραποστολικά Τάγματα 660 Κεφάλαιο Πέμπτο Η οργάνωση της ιεραποστολικής δραστηριότητας Εισαγωγή 661 Γενική οργάνωση 662 Τοπική οργάνωση των ιεραποστολών 664 Συνεργασία καθορισμένη από τις Συνόδους Ιεραρχίας 665 Τοπική συνεργασία των ιεραποστολικών Ταγμάτων 665 Συντονισμός ανάμεσα στα ιεραποστολικά Τάγματα 666 Συντονισμός ανάμεσα στα επιστημονικά ιδρύματα 666 Κεφάλαιο Έκτο Η συνεργασία Εισαγωγή 667 Όλοι οι πιστοί οφείλουν να συνεργάζονται στο ιεραποστολικό έργο 667 Η συνεργασία των χριστιανικών κοινοτήτων 668 Ιεραποστολικό καθήκον των Επισκόπων 669 Το ιεραποστολικό καθήκον των ιερέων 671 Το ιεραποστολικό καθήκον των μοναχικών Ταγμάτων 672 Το ιεραποστολικό καθήκον των λαϊκών 673 Επίλογος 675 ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΩΝ Η τάξη των Πρεσβυτέρων Εισαγωγή 677 Προοίμιο 679 Κεφάλαιο Πρώτο Η ιερωσύνη στην αποστολή της Εκκλησίας Η φύση της ιεροσύνης 679 Οι πρεσβύτεροι μέσα στο λαό του Θεού 682 Κεφάλαιο Δεύτερο Το λειτούργημα των πρεσβυτέρων Α. Τα καθήκοντα των πρεσβυτέρων 684 Οι πρεσβύτεροι, λειτουργοί του Λόγου του Θεού 684 Οι πρεσβύτεροι, λειτουργοί του εξαγιασμού μέσω των Μυστηρίων και της Ευχαριστίας 686 Οι πρεσβύτεροι, καθοδηγητές και παιδαγωγοί του λαού του Θεού 689 Β. Σχέσεις των πρεσβυτέρων με τους άλλους 692 Ο Επίσκοπος και οι πρεσβύτεροι 692 Αδελφική ένωση ανάμεσα στους πρεσβύτερους 695 Οι πρεσβύτεροι και οι λαϊκοί 697 Γ. Κατανομή των πρεσβυτέρων και κλήσεις στην ιεροσύνη 699 Μέριμνα για όλες τις Εκκλησίες 699 Οι ιερατικές κλήσεις 701 Κεφάλαιο Τρίτο Η ζωή των πρεσβυτέρων Α. Κλήση των πρεσβυτέρων στην τελειότητα 703 Το καθήκον να τείνεις στην τελειότητα 703 Η άσκηση του ιερατικού λειτουργήματος απαιτεί και ευνοεί την αγιοσύνη 705 Ενότητα ζωής στην άσκηση του λειτουργήματος 707 Β. Ειδικές πνευματικές ανάγκες στη ζωή των πρεσβυτέρων 708 Ταπεινοφροσύνη και υπακοή 708 Η αγαμία 710 Η φτώχεια 712 Γ. Βοηθήματα για τη ζωή των πρεσβυτέρων 715 Μέσα που ευνοούν την πνευματική ζωή 715 Μελέτη και ποιμαντική γνώση 716 Δίκαιη αμοιβή 718 Κοινό ταμείο και κοινωνική ασφάλιση 719 Επίλογος και προτροπή 720 ΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Η μέγιστη σπουδαιότητα Εισαγωγή 723 Προοίμιο 725 Το δικαίωμα κάθε ανθρώπου στην παιδεία 726 Η χριστιανική παιδεία 727 Οι γονείς, πρώτοι παιδαγωγοί 728 Διάφορα μέσα στην υπηρεσία της χριστιανικής παιδείας 730 Το σχολείο 731 Δικαιώματα και υποχρεώσεις των γονέων 731 Το μη καθολικό σχολείο 732 Το καθολικό σχολείο 733 Διαφορετικές μορφές καθολικού σχολείου 735 Οι ανώτερες σχολές 736 Οι θεολογικές σχολές 737 Ο συντονισμός των καθολικών σχολείων 738 Επίλογος 739 ΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η αξιοπρέπεια του ανθρώπου Εισαγωγή 741 Προοίμιο 745 Α. Γενικές όψεις της θρησκευτικής ελευθερίας 746 Αντικείμενο και θεμέλιο της θρησκευτικής ελευθερίας 746 Θρησκευτική ελευθερία και σχέση του ανθρώπου με τον Θεό 747 Η ελευθερία των θρησκευτικών ομάδων 748 Η θρησκευτική ελευθερία της οικογένειας 749 Μέριμνα για τη θρησκευτική ελευθερία 750 Τα όρια της θρησκευτικής ελευθερίας 751 Μόρφωση στην άσκηση της ελευθερίας 752 Β. Η θρησκευτική ελευθερία κάτω από το φως της θεϊκής Αποκάλυψης 753 Η διδασκαλία της θρησκευτικής ελευθερίας έχει τις ρίζες της στη θεϊκή Αποκάλυψη 753 Ελευθερία της πράξης πίστης 753 Τρόπος δράσης του Χριστού και των Αποστόλων 754 Η Εκκλησία ακολουθεί τα ίχνη του Χριστού και των Αποστόλων 756 Η ελευθερία της Εκκλησίας 757 Η αποστολή της Εκκλησίας 758 Επίλογος 759 ΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ Στην εποχή μας Εισαγωγή 761 Προοίμιο 763 Οι διάφορες θρησκείες 763 Η μουσουλμανική θρησκεία 765 Η εβραϊκή θρησκεία 765 Παγκόσμια αδελφοσύνη 767 ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ Στους κυβερνώντες 770 Στους ανθρώπους της διανόησης και της επιστήμης 772 Στους καλλιτέχνες 773 Στις γυναίκες 774 Στους εργάτες 776 Στους φτωχούς, τους αρρώστους, σε όλους εκείνους που υποφέρουν 777 Στους νέους 778 Θεματικό ευρετήριο 781 Περιεχόμενα 803