ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στην παρούσα μελέτη θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε την πορεία των Σχολείων που ίδρυσαν τα καθολικά μοναχικά Τάγματα, την παιδαγωγική τους, την οργάνωση και τον εκπαιδευτικό τους σχεδιασμό.

Η δημιουργία και η λειτουργία των σχολείων αυτών που αποτέλεσαν (κι αποτελούν ακόμα) θερμοκήπιο καλλιέργειας της γαλλικής γλώσσας και της διάδοσης του γαλλικού πολιτισμού, αποτελεί μια ανεξερεύνητη ακόμα πτυχή της εκπαιδευτικής μας ιστορίας. Τα σχολεία αυτά τα οποία κατά καιρούς αποτέλεσαν το πειστικότερο πιστοποιητικό «καλής» ανατροφής και καταξίωσης ανάμεσα στους κύκλους των αστικοποιημένων κατοίκων των πόλεων όπου λειτούργησαν, σπάνια και περιστασιακά αναφέρονται, και μόνο τα τελευταία χρόνια- με την ευκαιρία της συμπλήρωσης συνήθως ενός αιώνα ζωής και δράσης τους- γίνονται ορισμένες σχετικές μελέτες. Μια δευτερεύουσα πηγή άντλησης στοιχείων είναι οι Επετηρίδες των Σχολείων οι οποίες από τη δεκαετία του 1960 εκδίδονται από τα περισσότερα Σχολεία.

Οι Σχολές των καθολικών Καλογραιών και μοναχών δεν ιδρύθηκαν τυχαία. Δημιουργήθηκαν σε περιοχές όπου υπήρχε καθολικό στοιχείο, τα παιδιά του οποίου αποτέλεσαν και τους πρώτους μαθητές των σχολείων αυτών. Πολύ γρήγορα όμως η πλειοψηφία του μαθητικού τους πληθυσμού αποτελούνταν από ελληνόπουλα ορθόδοξου δόγματος. Συγχρόνως στις Σχολές αυτές συναντάμε μαθητές και μαθήτριες από πολλά Ευρωπαϊκά κράτη, Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Ρωσία, Σερβία, Βουλγαρία αλλά κι από την Αρμενία, την Αίγυπτο, την Αβησσυνία, την Περσία ως κι από την Αμερική. Ως προς το θρήσκευμα συναντάμε όχι μόνο Ορθόδοξους και Καθολικούς μαθητές αλλά και Προτεστάντες, Μωαμεθανούς, Εβραίους, Βουδιστές, Άθεους. Βλέπουμε λοιπόν ότι ως προς τη σύνθεση του πληθυσμού πρόκειται πραγματικά για πολυπολιτισμικά σχολεία.

Οι λόγοι που αναπτύχθηκαν τα σχολεία αυτά, όπως και των προτεσταντικών ιεραποστολών μεταεπαναστατικά, βρίσκονται στις ελλείψεις της παρεχόμενης από το Κράτος εκπαίδευσης, στην αδυναμία παροχής κρατικής εκπαιδευτικής φροντίδας προς τα κορίτσια, στην απουσία νομικού πλαισίου λειτουργίας και σε άλλες αιτίες όπως θα δούμε στη σχετική ενότητα. Από την άλλη μεριά η διδασκαλία της γαλλικής γλώσσας, της μουσικής και της οικοκυροτεχνίας που προσέφεραν τα σχολεία των Καλογραιών στα κορίτσια, αποτελούσαν κατά την επικρατούσα αντίληψη της εποχής εκείνης, απαραίτητα εφόδια για την καταξίωση των γυναικών στον κοινωνικό τους περίγυρο.

Η παρούσα εργασία διακρίνεται σε τρία κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής δραστηριότητας των μοναχικών Ταγμάτων. Συγκεκριμένα, γίνεται λόγος για τον αντίκτυπο στην Καθολική Εκκλησίας στην Ελλάδα της Συνόδου της Τριδέντου, για τη γαλλική πολιτιστική διείσδυση μέσω των μοναχικών Ταγμάτων, την καθολική εκπαίδευση στη Γαλλία και στον πάπα Λέοντα ΙΓ’ (1878-1903) και το μεγάλο ενδιαφέρον του για τις Εκκλησίες της Ανατολής, το οποίο πέρα απ’ την οπτική γωνία που μπορεί να το κρίνει κάποιος- ως προσπάθεια ενοποίησης ή ως προσπάθεια προσηλυτισμού- διαφοροποίησε τη σκέψη των Δυτικών απέναντι στην Ορθόδοξη παράδοση της Ανατολής. Από τον Λέοντα ΙΓ', την ίδρυση των οποίων ενίσχυσε τόσο οικονομικά όσο και ηθικά- πήραν το όνομά τους τα Λεόντεια Λύκεια της Αθήνας.

Το δεύτερο κεφάλαιο εξετάζει την ξενόγλωσση εκπαίδευση στην Ελλάδα και τα Σχολεία των μοναχικών Ταγμάτων. Εκεί μελετάμε την εκπαιδευτική δράση των Ιεραποστολών, τη διείσδυση της γαλλικής εκπαίδευσης στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και τις νομοθετικές ρυθμίσεις του ελληνικού Κράτους σχετικά με την ιδιωτική εκπαίδευση και τα ξένα σχολεία οι οποίες επηρέασαν όπως θα δούμε στη σχετική ενότητα και τη λειτουργία των σχολείων που διαπραγματευόμαστε.

Στο τρίτο κεφάλαιο το ενδιαφέρον μας εντοπίζεται σε συγκεκριμένους χώρους και χρόνους της εκπαιδευτικής δραστηριότητας των καθολικών μοναχικών Ταγμάτων στην Ελλάδα. Ξεκινώντας από την ιστορία κάθε μοναχικού τάγματος μελετούμε την εκπαιδευτική του δράση στον ελληνικό χώρο. Αναφερόμαστε σε κάθε ελλαδικό του ίδρυμα (για όσα βέβαια βρέθηκε σχετική βιβλιογραφία), στη μορφή και το περιεχόμενο της εκπαίδευσης που παρείχε κατά τη διάρκεια των διαφόρων φάσεων λειτουργίας του. Επίσης εδώ εξετάζονται κι άλλες – πέρα από τις εκπαιδευτικές – δραστηριότητες των μοναχικών Ταγμάτων σε σχέση με το ιστορικό και το τοπικό περιβάλλον.

Τέλος παραθέτουμε τα δικά μας συμπεράσματα όπως αυτά προκύπτουν μέσα από την εργασία και από τη δική μας προσωπική άποψη και θέση.

Πιστεύουμε ότι με την εργασία αυτή κάθε ενδιαφερόμενος έχει την ευκαιρία να γνωρίσει την ιστορία ιδίως των γαλλικών καθολικών σχολείων στην Ελλάδα και να στοχαστεί πάνω στις παιδαγωγικές και ιδεολογικές παραμέτρους της εκπαιδευτικής οργάνωσης που εφαρμόστηκε σ’ αυτά, έτσι ώστε να ξεπεραστεί η άγνοια για το ξένο και το διαφορετικό η οποία αποτελεί γόνιμο έδαφος όπου φυτρώνουν όλων των ειδών οι φανατισμοί, οι οποίοι οδηγούν αυτόματα σε ακρότητες και στην άκριτη απόρριψη του διαφορετικού.