Analecta Historica

[ ΗΟΜΕ ]
Εκδόσεις Αποστολικού Βικαριάτου Θεσσαλονικης Σειρά Analecta Historica - 15 Ιωαννησ Ασημακησ, *Ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας στη Βόρειο Ελλάδα. Το Αποστολικό Βικαριάτο Θεσσαλονίκης (1917-2020)* Θεσσαλονίκη 2021. 352 σελ. ISBN 978-618-84248-8-3 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Αποστολικό Βικαριάτο Θεσσαλονίκης Τηλ. 2310-835780 E-mail: ioas17@otenet.gr	ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Με την παρούσα μονογραφία συμπληρώνεται η εισαγωγή στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας στη Βόρειο Ελλάδα που άρχισε τμηματικά πριν 25 περίπου χρόνια. Η εκκλ. επαρχία που φέρει την ονομασία «Αποστολικό Βικαριάτο Θεσσαλονίκης» περιλαμβάνει τα γεωγραφικά διαμερίσματα της Μακεδονίας, της Δυτικής Θράκης και της Θεσσαλίας. Το 1993 δημοσιεύθηκε, από τον Μάρκο Ρούσσο-Μηλιδώνη, η μελέτη για τον εθνομάρτυρα Δον Ιωάννη Δαλέζιο, εφημέριο Βόλου, με εισαγωγική αναφορά στην Καθολική Εκκλησία στη Θεσσαλία. Το 2004, ο ίδιος συγγραφέας, δημοσίευσε το βιβλίο για τους πατέρες Λαζαριστές στην Ελλάδα και την Τουρκία, με κύρια αναφορά στο έργο τους στη Μακεδονία. Τέλος, το 2006 ο γράφων δημοσίευσε την ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας στη Δυτική Θράκη ενώ το 2017 δημοσιεύθηκε, σε δυο μέρη, η ιστορία των Λαζαριστών στη Θεσσαλονίκη, συνταγμένη από τον Arthur Droulez το 1945. Με την ευκαιρία συμπλήρωσης 100 χρόνων από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το 2012, το Βικαριάτο εξέδωσε δίγλωσσο φωτογραφικό λεύκωμα με 900 περίπου φωτογραφίες των τελευταίων 120 χρόνων από τις διάφορες ενορίες, μονές και ιδρύματα της Καθολικής Εκκλησίας στη βόρειο Ελλάδα. Τα προαναφερόμενα έργα, βασισμένα σε αρχειακό υλικό, δίνουν επαρκές εισαγωγικό πλαίσιο για την ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας στο βορειοελλαδικό χώρο. Στις σελίδες που ακολουθούν, εξιστορείται το Βικαριάτο Θεσσαλονίκης ως θεσμός της Καθολικής Εκκλησίας στο Ιλλυρικό αλλά κυρίως η πορεία της ομώνυμης εκκλ. επαρχίας από τη δια-μόρφωση και την καθιέρωση της από τη δεύτερη δεκαετία του 20ου αι. έως τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αι. δηλαδή με τη σύγχρονη εκκλησιαστική έννοια του Βικαριάτου ως τοπική Εκκλησία. Στο κείμενο του βιβλίου, εντός παρενθέσεως με έντονο χρώμα, αναφέρεται η αρίθμηση των εγγράφων ακολουθούν μετά. Σε παράρτημα ακολουθούν πίνακες προσώπων και χάρτες. Τέλος ευρετήριο ονομάτων και τόπων ολοκληρώνει τη μελέτη.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος …………………………………………………………………………… 3 Συντμήσεις-Βραχυγραφίες …………………………………………………. 5 Κεφαλαιο Πρώτο Το Βικαριάτο Θεσσαλονίκης ως θεσμός της Εκκλησίας της Ρώμης Η έδρα της Θεσσαλονίκης και η εποπτεία της Ρώμης για το ανατολικό Ιλλυρικό ………………………………………………………………. 7 Ο επίσκοπος Θεσσαλονίκης ως Vices apostolicae sedis …... 16 Η Collectio Thessalonicensis …….………………………………………. 21 Κεφαλαιο Δεύτερο Η καθολική Εκκλησία στη Βόρειο Ελλάδα τη νεότερη εποχή Η διαποίμανση των καθολικών της Βορείου Ελλάδος (18^ο-19^ο αι.) 25 Ο Μακάριος Φραγκίσκος Guérin du Rocher sj (1769-1783), εφημέριος Θεσσαλονίκης ……………………………………………………………………………. 28 Σταχυολογήματα από τον 19^ο αι. έως το 1926 …………………………… 31 Η φραγκισκανή παρουσία στη Θεσσαλονίκη ………………………….. 39 Το κοινωνικό έργο των Αδελφών του Ελέους στη Μακεδονία …. 45 Οι Αδελφές Ιεραπόστολοι της Αγάπης ……………………………….. 48 Η παρουσία των καθολικών στη συνοικία Τερψιθέας της Σταυρούπολης (Ζεϊτενλίκ) …………………………………………………… 50 Η Βόρειος Ελλάδα στις διαβουλεύσεις Ελλάδος-Αγίας Έδρας (1921-1922) …………………………………………………………………………… 54 Αρμένιοι πρόσφυγες …………………………………………………………. 56 Κεφαλαιο Τριτο Το Βικαριάτο Θεσσαλονίκης ως εκκλ. επαρχία Ίδρυση του Αποστολικού Βικαριάτου ως εκκλ. επαρχία ……… 60 Η τοποθέτηση καθολικού Επισκόπου στη Θεσσαλονίκη …….. 65 Απόπειρες αποτροπής της χειροτονίας και της ενθρόνισης 69 Η ανυπέρβλητη στάση της κυβέρνησης και η καθιέρωση της τοποτηρητείας ……………………………………………………………. 74 Τοποτηρητεία Ιωάννη Φιλιππούση (1929-1947) …………………… 79 Το ζήτημα της περιουσίας της Αγίας Έδρας στη Θεσσαλονίκη … 83 Γεγονότα της τοποτηρητείας Φιλιππούση ………………………………. 88 Τοποτηρητεία Μάρκου Σιγάλα (1947-1950) …………………………. 98 Τοποτηρητεία Γεώργιου Ξενόπουλου (1950-1953) ……………….. 99 Τοποτηρητεία Μάριου Μακρυωνίτη (1953-1959) ………………… 100 Τοποτηρητεία Βενεδίκτου Πρίντεζη (1959-1970) ………………… 104 Τοποτητητεία Δημητρίου Ρούσσου (1970-1992) ………………….. 110 1. Μια νέα τροπή: επιλογή ιερομονάχου και μόνιμη εγκατάσταση 110 2. Η δωρεά Μοδιάνο και η απαλλοτρίωση της Μονής Λαζαριστών στη Σταυρούπολη …………………………………………….. 118 2.1 Δωρεά στην «καθολική Εκκλησία της οδού Φράγκων» ………. 118 2.2 Μεταβίβαση και απαλλοτρίωση της έκτασης στο Ζεϊτενλίκ .. 121 3. Το αίτημα εκλογής Αποστολικού Βικάριου ………………………… 124 4. Στη Θεσσαλονίκη του 1978 ………………………………………………. 128 4.1 Ο Όσιος Δαυίδ ο ερημίτης ………………………………………………. 128 4.2 Ο σεισμός του 1978 ………………………………………………………… 130 4.3 Η μετακομιδή των λειψάνων του Αγίου Δημητρίου …………… 131 5. Με αφορμή τους Αγ. Κύριλλο & Μεθόδιο των Θεσσαλονικέων . 136 6. Το έργο των Ιησουϊτών στη Β. Ελλάδα (δεύτερο μισό 20^ουαι) .. 139 7. Μέριμνα για τους ναούς …………………………………………………….. 141 8. Μια ποικιλόμορφη διακονία …………………………………………….. 142 Τοποτηρητεία Αντωνίου Βαρθαλίτη (1992-2003) ………………... 147 Τοποτηρητεία Ιωάννη Σπιτέρη (2003-2020) …………………………. 155 Επίλογος …………………………………………………………………………………. 163 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Κείμενα-Έγγραφα ……………………………………………………………. 165 Βιβλιογραφία ………………………………………………………………….. 297 Πίνακες …….……………………………………………………………………… 313 Όρια και Ναοί Εκκλ. Επαρχίας ………………………………………….. 313 Μοναχικές κοινότητες μη υφιστάμενες ………………………………. 314 Ιδρύματα που δεν υπάρχουν πια ………………………………………… 315 Κατάλογος Αποστολικών Τοποτηρητών …………………………….. 315 Τιτουλάριοι Αρχιεπίσκοποι Θεσσαλονίκης ………………………… 316 Τιτ. Επίσκοποι πάλαι ποτέ διαλαμψασάντων εδρών …………… 317 Εφημέριοι-Λειτουργοί Ενοριών Βικαριάτου ……………………….. 318 Καθολικά εκπαιδευτήρια ………………………………………………….. 320 Αριθμητική παρουσία ………………………………………………………. 320 Χρονολογικός πίνακας ………………………………………………………. 321 Ευρετήριο ονομάτων ………………………………………………………. 339 Ευρετήριο Τόπων ……………………………………………………………. 347 Περιεχόμενα …………………………………………………………………… 349